De meeste bezoekers van Gran Canaria trekken naar het zuiden. Wij raden een tussenstop aan in de hoofdstad Las Palmas. Hier wachten een droomstrand, temperament en een kleurrijke drukte.
Buiten in het donker ruist de branding, zo meteen slaat de klok twaalf, en nog steeds zit een grote familie te tafelen aan een van de eenvoudige houten tafels – in Spanje wordt nu eenmaal laat gegeten. Twee tafels verder, voor het grote glazen raam van de "Cervecería Los Delfines", zit een punkstel met een klein kind, daarnaast knabbelen twee blonde vrouwen aan olijven en praten met elkaar, het klinkt als een Scandinavische taal. De serveersters in zwarte T-shirts blijven graag even tussen de tafels staan, mengen zich geïnteresseerd in de gesprekken en kletsen met meerdere gasten tegelijk.
Als schoonheid kan de bierbar niet echt doorgaan. Daarvoor oogt ze te alledaags, met gepolijste stenen vloeren, een ruim bemeten toog en lampen met plastic bloemen. In het koele licht van de plafondlampen glanzen roestvrijstalen rekken, koelkasten en een ijsvitrine. Ook komt de bar in geen enkele restaurantgids voor, hoewel de geur die uit de keuken komt, zelfs op dit late uur nog eetlust opwekt. Vandaag staat Sancocho op het menu – een Canarische stoofpot met stokvis, aardappelen, groenten en gofio, het licht geroosterde gerstemeel van de Canarische Eilanden. Dan klinken er plotseling gitaarakkoorden.
De gesprekken verstommen. Drie oudere mannen in dezelfde gestreepte overhemden en zwarte broeken stellen zich op voor een tafel. Ze zingen en spelen – en wat ze spelen, slaat aan. De luisteraars klappen en zingen mee, de hele kroeg doet mee, een middernachtelijk koor van goed humeur en plezier, zelfs de kok komt uit de keuken. Het trio speelt soms alleen de begeleiding en laat het hoofd van de grote familie, die net nog een fles champagne had besteld, de zangstem overnemen – wat hij met verve en een rood aangelopen gezicht doet, alsof hij een operatenor is die per ongeluk in een ander leven is beland.
"Grupo Gran Canaria" noemen de drie heren zich, een Antonio en twee Franciscos. Een vertegenwoordiger in vruchtensappen, een gepensioneerde en een medewerker van het stadsarchief, "die echter altijd al meer met muziek te maken had". Samen trekken ze ’s avonds graag door hun wijk, vullen bars en restaurants met Spaanse liefdesliederen en bolero’s, Zuid-Amerikaanse ritmes en Canarische folklore. Ze gaan niet met een hoed rond, nemen geen geld aan, hooguit laten ze zich een biertje aanbieden. Wat telt, is alleen het plezier – in de muziek, in de sfeer, in de vreugde van de gasten. Ze zijn allang niet meer verbaasd dat veel bezoekers zich in de kroegen in het Engels, Zweeds, Duits of een andere taal bedanken, zegt Antonio Reyes, de kleine gitarist met de spleet tussen zijn tanden en de dikke bril. "Dat kennen we hier in Guanarteme. Hier wonen veel Europeanen die aan jullie winter willen ontsnappen. Ze houden van onze muziek."
Guanarteme heet de wijk achter het strand van Las Canteras. Vanuit de bar "Los Delfines" kijkt men uit over de promenade, het brede zandstrand en de Atlantische Oceaan. En men denkt: op de een of andere manier is deze onopvallende kroeg toch een heel typerende plek voor Las Palmas. Voor de bar drinken de inwoners van Las Palmas net zo vanzelfsprekend hun aperitief als buitenlanders of zeelieden die van de haven zijn komen wandelen, als gepensioneerden die graag overwinteren onder de Canarische zon of zakenlieden die tijdens hun avondwandeling over de strandpromenade hun telefoon wegstoppen bij het zien van de dolfijnen op het uithangbord, omdat ze zin krijgen in een biertje. Zelfs een paar toeristen komen af en toe binnen, vakantiegangers die het niet langer uithielden in de all-inclusive resorts in het zuiden – of die van meet af aan wisten dat Las Palmas met zijn grote, gebogen strandbaai sowieso de interessantere vakantiebestemming is.
Wie vanaf de bar "Los Delfines" een paar stappen naar voren zet, naar de geplaveide paseo, de promenade, en naar het strand, kan de hele baai overzien. Een glinsterende lichtboog ontvouwt zich: goudgeel fonkelt de strook zand, de witte branding licht op, daarachter glanst de zwarte zee. Wat men in Parijs aan de Seine, in Keulen aan de Rijn of in Hamburg aan de Elbe met enorme inspanning doet – tonnen zand ophopen om een paar meter strandclub te creëren – hebben ze hier in overvloed, door de natuur moeiteloos geschonken: een prachtig strand, ruim drie kilometer lang. Geen enkele andere stad in Europa heeft zo’n baai te bieden, waarschijnlijk geen enkele andere ter wereld, behalve misschien Rio. En natuurlijk, denkt men bij dit aanzicht, moet deze stad, die niet alleen aan de kust ligt, maar de zee met een groot gebaar omarmt – natuurlijk moet die iets heel bijzonders zijn.
Ruim twaalf uur na ons middernachtsconcert staan aan de Paseo Luis en Jorge te trillen van opwinding. Ze zijn negen en zeven jaar oud en zullen vandaag hun eerste surfwedstrijd doen. Al twee uur voor hun starttijd staan de twee donkerharige jongens te bibberen, met hun korte boards onder de arm, in hun neopreen jassen – maar niet van de kou. Op het strand heerst een aangename 29 graden. Hun vader, Luis Díaz, probeert hen te kalmeren: "Kijk alvast hoe de oudere kinderen de golven pakken. Let goed op, daar kunnen jullie iets van leren. En haal dan nog een cola." De jongens zetten hun boards neer en rennen ervandoor.
Lang leve de schildpad
Luiz Díaz werkt als docent Duits op een middelbare school, "nog geen tien minuten lopen van hier." Hij surft, speelt volleybal op het strand en houdt van lange wandelingen langs het water – een uur heen, een uur terug. Daarbij merkt hij telkens weer hoe verbaasd bezoekers zijn wanneer hij hen "zijn" strand laat zien. "Ik heb vaak gasten uit Duitsland. Ze blijven staan, staren naar het strand en kunnen niet geloven hoe levendig Las Palmas is."
Op deze zaterdagmiddag meten surfers zich met elkaar aan het westelijke deel van het strand. Een stukje verder is een podium opgebouwd, waar dansleraren lessen geven. Iedereen die langskomt, kan meteen meedoen aan buikdansen, salsa of hiphop. Nog een paar stappen verder laten meester Robertinho en zijn groep lenige jongens en meisjes hun acrobatische capoeira-kunsten zien. Onderaan de waterlijn hebben activisten van "Aguaviva Canarias", een mariene milieugroep, een groep toeschouwers om zich heen verzameld. Voor tv-camera’s en fototoestellen zetten ze enkele schildpadden terug in het water – dieren die gewond waren aangetroffen, verzorgd en opgelapt, en nu weer naar zee terugkeren. Aan het oostelijke einde van het strand, voor La Puntilla, zijn beachvolleybalvelden opgezet: jongens en meisjes uit Madrid, Baskenland en de Canarische Eilanden duiken en smashen voor de Spaanse jeugdkampioenschappen.
Tussen deze activiteiten patrouilleren strandagenten – gebruinde spierbundels in korte broeken, een soort Spaanse Baywatch. Nooit ontbreekt Antonio op de Paseo, een man met een witte haardos en een vest volgeprikt met foto’s en de slogan Todos por la Paz – iedereen voor de vrede. Antonio sjouwt met een zware, oude Polaroidcamera en schat binnen een seconde in hoeveel hij kan vragen voor een foto: één, twee of misschien zelfs vijf euro.
Overdag glanst de Paseo de las Canteras niet. In de zon toont hij zijn onopgesmukte gezicht – en dat is niet per se smetteloos. Er zijn sporen en rimpels, en de verf bladdert hier en daar af. Las Palmas is niet als geheel ontworpen, maar groeide en woekerde decennialang. Elke bouwstijl en periode is vertegenwoordigd – van de lage stenen huizen met kleine ramen uit de 18e eeuw tot moderne constructies. Voor liefhebbers van harmonie in het stadsbeeld misschien geen lust voor het oog, maar het is wel een fascinerend samenraapsel, een openluchtmuseum van architectuur: de eerste betonnen torens uit de jaren zestig, de pop-experimenten van de jaren zeventig, spiegelglas-balkons en kleurrijke tegels tot aan het dak – vol breuken, verrassingen en excentrieke keuzes. Het hoogste gebouw, waarin nu het gestroomlijnde AC-hotel is gevestigd, ziet eruit alsof de architecten veertig jaar geleden vijfentwintig zestienhoekige koekblikken op elkaar hebben gestapeld. Maar tegenwoordig ontstaan er ook weer architectonische parels: de Torre Woermann uit 2005, met zijn groene glazen gevel en scheve dakrand, heeft het zelfs tot een tentoonstelling in het Museum of Modern Art geschopt als voorbeeld van 21e-eeuwse Spaanse moderniteit. Las Palmas blijft groeien – te levendig om zich door een strakke hand te laten temmen.
Die eigenzinnigheid is onderdeel van de geschiedenis van Las Palmas, niet alleen in de jongere wijken tussen Puerto de la Luz en Playa de las Canteras. De stad is namelijk een van de vroegste Spaanse nederzettingen op de Canarische Eilanden. Ze werd al in 1478 gesticht, veertien jaar voordat Columbus hier een tussenstop maakte op zijn westwaartse reis naar Indië – en Amerika "ontdekte". Het oude centrum rond de kathedraal en het Casa de Colón ademt nog de laatmiddeleeuwse sfeer. In de volgende bouwfase verschenen burgerhuizen uit latere periodes, waaronder enkele opvallende jugendstil- en art-decogebouwen in de wijk Triana. Toen deze gebouwen werden neergezet, waren ze hypermodern. Tegelijkertijd werd twee kilometer verderop het "Hotel Santa Catalina" gebouwd, een traditioneel tegenwicht met Canarische houten balkons en een met hout betimmerde lobby. Tot op de dag van vandaag is het het tophotel van de stad, waar koningen en popsterren verblijven. Overigens waren het destijds geen locals die het hotel financierden en bouwden, maar Angelsaksische investeerders die eind 19e eeuw hun geld in het opkomende toerisme staken.
Sterrenchef met geschiedenis
Van buiten lijkt restaurant "La Butaca" een lange geschiedenis te hebben. Het is gevestigd in een historisch gebouw aan de Plaza Cairasco, het chique hart van Las Palmas, net als het Gabinete Literario, een architectonisch juweel van de stad. Toch heeft "La Butaca" zich hier als het ware ingeslopen en gaat het op zijn eigen manier met traditie om. Het interieur is strak en modern, en chef-kok Fabio Santana laat meteen weten dat hij zijn moderne aanpak niet beperkt tot tafels, lampen en servies.
"Ik ben zo Canarisch als gofio," zegt de chef, die hier al bijna vier jaar succesvol werkt, "maar ik ben opgeleid door een Fransman in Barcelona. Dus waarom zou ik me vasthouden aan Canarische tradities?" Hij werkt volgens het principe dat "het product perfect moet zijn en perfect bereid moet worden." Het resultaat? Een soort anti-moleculaire keuken. Geen schuimpjes of blokjes op het bord bij Santana. Als hij groene asperges gebruikt, serveert hij ze als knapperig gebakken asperges – eenvoudig en smaakvol. "Het product recht aandoen," noemt hij dat. Hij houdt ook van gedurfde combinaties: "Ik neem graag risico’s. Als de gasten het lekker vinden, heb ik gewonnen." En dan bedenkt hij zich dat hij wél een Canarische traditie in ere houdt: "Bij ons serveren we alle gerechten para compartir – om te delen." Alles wordt midden op tafel gezet, en iedereen neemt waar hij zin in heeft. "Zo eet men hier traditioneel, in families."
Op het zand van Las Canteras neemt Juan de Griek plaats. Hij schikt zijn omvangrijke buik en steekt een sigaret op als we hem vragen wat die vreemde structuren om ons heen zijn. Het blijken grote visfuiken te zijn, zware, ronde geraamtes van dikke betonijzers, twee meter in doorsnee. Juan is een 73-jarige visser, tandeloos maar met een duidelijke mening over alles en iedereen om hem heen. Nog steeds is hij van de partij als de vissers om drie uur ‘s nachts hun boten te water laten en de zee op gaan. Maar tegenwoordig moeten ze vooral opletten dat hun wankele bootjes niet door een drijvende visfabriek worden overvaren.
Juan de Griek worstelt een beetje met de veranderingen in Las Palmas. "Loop hier door de straten, net hierachter," zegt hij, wijzend naar de steegjes achter de hotels. "Je kunt er Koreaans eten, Marokkaans, Senegalees. Alles is te krijgen." Hij laat de rest van de zin in de lucht hangen – buitenlandse keukens lijken hem niet te bekoren. Maar na een korte pauze voegt hij eraan toe: "Ik wil niet klagen. Kijk naar mijzelf." Hij wijst op zijn tonvormige, zonverbrande en behaarde borst. "Waarom denk je dat ze me el griego noemen – de Griek?" We wachten op zijn antwoord. "Ik bén er een van hen. Mijn ouders waren ook immigranten. Hier blijf je makkelijk hangen, snap je?"